Бојата на очите не постои само за естетика.
Ако некогаш сте биле околу новороденче, ќе ги забележите светлите сини очи кои се обидуваат да го зафатат новиот свет околу нив. Најчесто, една година подоцна истото бебе ќе има кафени очи на првиот роденден.
Промената на бојата на очите е сосема нормален дел од развојот на бебето. Некаде од 9 месеци до 3 години, бојата на очите на бебето „застанува“ на една нијанса (или во ретки случаи две, наречени хетерохромија) бидејќи повеќе меланин се ослободува во нивните очи.
Меланинот е она што е важно
Кога ќе забележите нечија боја на очите, гледате во дел од окото наречен ирис, прстенот исполнет со меланин околу зеницата. Меланинот е пигмент кој дава боја на нашата коса, очи и кожа. Во зависност од количината на меланин во ирисот, очите можат да бидат нијанси на сива, зелена, леска, килибарна, кафеава, па дури и црвена.
Бојата на очите не постои само поради естетика. Како и повеќето од нашата биологија, бојата на очите има своја цел. Пред неколку илјади години, сите први луѓе имале нешто заедничко – кафени очи. Исто како што меланинот во клетките на кожата штити од штетните УВ зраци од сонцето, меланинот во нашите очи ги спречува штетните зраци да предизвикаат долготрајно оштетување како што се катаракта или ретки видови на рак на очите.
Како што луѓето мигрирале и се населувале во клими со помалку сурово изложување на сонце, тие барале помалку меланин и ја адаптирале човечката генетика. Иако кафеавата сè уште е најчестата боја на очите низ светот, ова објаснува зошто луѓето со европско потекло имаат тенденција да имаат посветла боја на коса, кожа и очи.
Интересно е што целиот меланин е кафеав. Колку повеќе меланин има окото, толку потемно ќе изгледа. Во очите со помалку меланин – како сина или зелена – помалку светлина се апсорбира и се расфрла околу окото во феноменот наречен Тиндалов ефект. Слично е на тоа зошто небото изгледа сино.
И наследството помага
Наследувањето на бојата на очите главно не е мистерија, кога двајца родители со доминантен ген за кафени очи ќе раѓаат дете со кафени очи. Сепак, една студија од 2016 година покажа дека дури 16 гени се вклучени во одредувањето на бојата на очите на една личност.
Двајца родители со рецесивен ген за сини очи може да имаат дете со кафени очи поради модифицирачки ген или мутација. Генските мутации се случуваат кога гените се „погрешно напишани“ или исклучени поради услови на животната средина или болест.
Поентата е дека генетиката е комплицирана, но затоа вие сте единствената личност на светот со свои очи. Затоа, погледнете се во огледало денес и ќе видите дека вашите очи ви раскажуваат уникатна приказна стара илјада години која започнала со вашите предци, а сега ве вклучува и вас.
